Eliza de Vries

Verslag over Eliza de Vries, gebaseerd op het Jaarboek van Jehovah’s Getuigen van 1986, en ‘Getrouw aan hun geloof’ van Tineke Piersma.

Het ondergrondse werk van Jehovah’s Getuigen in Nederland tijdens de Duitse bezettingsjaren, werd centraal geleid vanuit een geheim kantoor op een bovenverdieping van een pand aan de Ceintuurbaan in Amsterdam. Van hieruit werd het predikingswerk en de wekelijkse Bijbelvergaderingen voor plaatselijke groepen Getuigen georganiseerd.

Er werd vertaalwerk voor Bijbel verklarende lectuur verzorgd en het drukwerk van het halfmaandelijkse tijdschrift ‘De Wachttoren’ werd van hieruit georganiseerd. De distributie hiervan en van brieven aan plaatselijke gemeentes werd ook van hieruit geleid. Bij de dagtekening van zulke brieven stond rechtsboven wel de datum, maar bij de plaatsaanduiding stond steevast ‘Ergens in Nederland’.

Nederland was opgedeeld in vier zones: 1) Noord- en Zuid-Holland, 2) Zeeland, Noord-Brabant, Limburg, Utrecht en een deel van Gelderland, 3) de rest van Gelderland en Overijssel, en 4) Drenthe, Groningen en Friesland. Rondreizende zonedienaren en hun koeriers verzorgden de plaatselijke gemeenten van Jehovah’s Getuigen van lectuur voor de prediking en de wekelijkse bijeenkomsten.

Maar de zonedienaren zorgden ook voor onderduikplaatsen, voedselbonnen en voedseltransporten. Ze brachten verslag uit van gemeentelijke activiteiten, verzamelden vrijwillige bijdragen om het werk te financieren, enzovoorts. Eliza de Vries was zo’n zonedienaar. Hij bediende de Noordelijke provincies Friesland, Groningen en Drenthe. Het codewoord voor het Wachttorengenootschap in die jaren was ‘Moeder’.

Eliza werd de eerste keer gearresteerd in Friesland op 11 oktober 1940. De tweede keer op 26 februari 1941, maar nu definitief. Ferdinand Holtorf volgde hem op en Eliza werd gevangen gezet in Groningen en daarna in de Scheveningse gevangenis aan de Van Alkemadelaan. Vandaar werd hij gedeporteerd naar Sachsenhausen/Oraniënburg. Na zijn bevrijding uit gevangenschap is hij nog jarenlang verpleegd geweest in Davos, Zwitserland voordat hij voorgoed naar huis kon terugkeren.