Jacob van Dien

Verslag over Betjen van Dien-Diederich, gebaseerd op een artikel uit ‘Terugblik’ nr 2 van februari 2020 (*), en een video interview met Dick van Gaalen (#) op 16 juni 2022.

(*) Betjen (Bep) Diederich werd op 24 oktober 1919 in Doesburg geboren en op 3 juli 1940 trouwde zij kort na de Duitse invasie met Jacob (Jaap) van Dien. In augustus 1941 werden beide als Getuigen van Jehovah gedoopt aan het Noordzeestrand onder ogen van Duitse soldaten die gedacht moeten hebben dat men zich daar vermaakte door elkaar onder water te duwen. Op 8 september 1942 werden Jaap en Bep door der Sicherheitspolizei gearresteerd en naar de gevangenis in Scheveningen overgebracht. Er was huiszoeking gedaan en Bep had geprobeerd om gevoelige informatie zoals adressen in code, te versnipperen. Er ontstond een gevecht om dat vel papier waarbij Bep de agent in zijn hand beet. Wachttorenlectuur die onder de vloer van de gang was verborgen, werd gevonden en in beslag genomen.

Bep probeerde haar echtgenoot, die elk moment thuis kon komen, heimelijk te waarschuwen door een plant op een bepaalde manier in de erker te plaatsen, maar dat plan werd verijdeld. Zo werd ook Jaap ingerekend en opgebracht. Zoon Jan werd onderweg naar de gevangenis van Scheveningen bij een oom en tante in Loosduinen afgezet.

Jaap kreeg onderzoeknummer 7918 en Bep 7919. Beide werden door SS Scharführer Friedrich Engelsmann ondervraagd en beide kregen de gelegenheid om een afzweringsverklaring te ondertekenen waarin zij hun geloof zouden moeten verloochenen. Aan bezoekende familie verklaarden ze later dit nooit te zullen doen. Bep kreeg ‘Einzelhaft’ vanwege haar verzet zodat aan haar celdeur het bordje ‘Alles Verboden’ opgehangen waardoor zij een tijd geen bezoek mocht ontvangen en niets te lezen kreeg. Er werd haar verteld dat ze naar een concentratiekamp zou worden gestuurd. In de tussentijd moest zij vrijgekomen joodse woonhuizen schoonmaken.

Op 20 januari 1943 had Bep zich voorbereid om een vluchtpoging te ondernemen door zich dubbel aan te kleden. Toen haar bewaakster op het toilet ging, nam Bep de benen. Onderweg vroeg ze aan familie die daar woonde om wat geld voor de tram of bus, wat haar werd gegeven. Toen ze een bewaakster en de rechercheur die haar had gearresteerd bijna tegen het lijf liep, kon ze zich net op tijd achter een dikke boom verbergen.

Bep vond een onderduikadres in Bussum en fietste naar Doesburg om haar zoon Jan, die inmiddels vanuit Loosduinen naar zijn grootouders in Doesburg was gebracht, op te halen. Oma raadde Bep dat plan af en beloofde dat alles goed zou komen. Zodoende fietste Bep in tarnen en zonder haar zoon in 4 uur terug naar Bussum. Later is zoon Jan toch samen met Bep ondergedoken geweest in Bussum, Vorden, Doetinchem, Dichteren en Hengelo. Geloofsgenoten kenden Bep onder de schuilnaam ‘Nettie’.

(#) Dick van Gaalen vertelde in een video interview op 16 juni 2022 dat Bep van Dien ook korte tijd bij zijn ouders, Arie van Gaalen en Corrie van Gaalen-Voshol, aan de Schwerinkade in Den Haag, ondergedoken in geweest nadat zij aan haar bewaakster ontsnapt was, toen zij ten behoeve van huishoudelijk werk in een huis in het zogenaamde ‘Belgische park’, werkzaam was geweest.