Edmond Weireb

Edmond Weinreb
Lemberg (Polen) 16.07.1913 - Mauthausen 05.09.1941*
Arnhemsestraat 88, Den Haag
koopman
Edmond Weinreb, geboren in het Poolse Lemberg, was de tweede zoon in het orthodox-joodse gezin van David Hirsch Weinreb en Hencie (Hermine) Sternhell. Hij had een drie jaar oudere broer, Fryderyk (Friedrich/Fritz). Kort na Edmonds geboorte ontvluchtte het gezin de Russische pogroms en ander geweld van de Eerste Wereldoorlog en belandde via Hongarije en Wenen in 1916 in Nederland. Vader David was blij dat hij met zijn vlucht zijn militaire dienstplicht in het Habsburgse Rijk had weten te ontlopen. Het gezin vestigde zich in Scheveningen, waar de stroom van Oostjoodse vluchtelingen snel toenam en een sterk gemeenschapsleven ontstond rond eigen synagoges en verenigingen.
In juli 1927 verwierven de Weinrebs het Nederlanderschap. Zij waren inmiddels van de Hoogenraadstraat verhuisd naar de Bosschestraat 27. Vader David kreeg als textielkoopman nauwelijks voet aan de grond en had het financieel zwaar. Hij zette zijn oudste zoon Friedrich ertoe aan economie te gaan studeren in plaats van filosofie en Joodse studies om op die manier te zijner tijd meer te kunnen bijdragen aan het gezinsinkomen.
Ook Edmond kon goed leren en hij ging na de lagere school in Scheveningen naar de gemeentelijke hbs, vermoedelijk de school aan de Stadhouderslaan of de Nieuwe Duinweg. Voor zowel Edmond als Friedrich was het een enorme klap dat hun beide ouders in het jaar 1931 stierven: vader David in april, moeder Hencie in december. Beiden werden begraven op de Joodse begraafplaats in Wassenaar. Edmond was 18 jaar en Friedrich 21.
Een half jaar later na de dood van zijn moeder, in juni 1932, verhuisde Edmond naar de Arnhemsestraat 88 in Scheveningen, waar hij introk bij Friedrich en diens vrouw Edith. Friedrich kreeg steeds meer belangstelling voor de chassidische beweging, een orthodoxe mystieke stroming waarbij het leven volledig draaide om de Tora, het woord van God. Of Edmond eenzelfde belangstelling had, is niet bekend. Hij werkte inmiddels als koopman. Of hij een eigen zaak had en wat hij aan de man bracht, is niet te achterhalen. In zijn vrije tijd sportte hij bij de Haagse vereniging Maccabi.
Vlak na kerst 1940, op 29 december, werd Edmond samen met zijn vriend, de eveneens Joodse Leo Krakauer, bij een algemene represaille-razzia aangehouden op de Parkweg in Scheveningen. Enkele dagen daarvoor zou er geschoten zijn op een Duitse schildwacht. Van de veertig mensen die werden opgepakt, zouden er 39 worden vrijgelaten ‒ allen niet-Joden met uitzondering van Krakauer die zich bij de dienstdoende Duitsers had weten vrij te praten. Edmond werd op 30 december als Untersuchungshäftling naar de Scheveningse gevangenis overgebracht, waar hij in cel 742 terechtkwam. In de beruchte gevangenis die de bijnaam ‘Oranjehotel’ droeg, waren mishandeling en zware straffen geen uitzondering. Ooggetuigen hebben Edmond met een dik, dichtgeslagen oog gezien. Friedrich en zijn vrouw hebben van alles geprobeerd om Edmond vrij te krijgen, maar zelfs het inschakelen van advocaten baatte niet. Al vrij snel na de arrestatie werd duidelijk dat Edmond vast zou blijven zitten. Zonder dat de politie zijn broer op de hoogte stelde, werd hij overgebracht naar Amsterdam. Eind februari 1941 ontving Friedrich een kaartje uit kamp Schoorl, enige weken later een bericht uit Buchenwald en weer later een bericht uit Mauthausen. Maanden later, in september, werd Friedrich opgeroepen om naar het politiebureau in Den Haag te komen om ‘inlichtingen te verstrekken’ over zijn broer, een misleidende uitnodiging omdat hij ter plekke het bericht van het overlijden van Edmond vernam. In de kampadministratie wordt als overlijdensdatum 5 september 1941 aangegeven. Als ‘officiële’ doodsoorzaak werd ‘embolie’ geregistreerd. Het vermoeden bestaat echter dat de 28-jarige Edmond al enkele weken eerder, op 13 augustus, in de gaskamer van Slot Hartheim was vermoord.
Friedrich en zijn vrouw en kinderen hebben de oorlog overleefd door in 1944 onder te duike