Herman Salomonson

Herman Salomonson (1892-1942), afkomstig uit een gegoed Joods-Indisch milieu, verruilde al snel zijn studie aan de Technische Hogeschool in Delft voor een carrière in de journalistiek en de literatuur. Voor De Groene Amsterdammer schreef hij over de Grote Oorlog van 1914-1918. In de jaren twintig nam hij het hoofdredacteurschap op zich van een van de oudste Indische kranten, de Java-Bode. Literair actief was hij onder het pseudoniem Melis Stoke. Zijn Rijmkronieken,waarin hij zich zeer persoonlijk uitliet over maatschappelijke en politieke onderwerpen, waren bij vele lezers populair en zijn nog steeds een bijzondere bron voor onze kennis van het leven in Nederlands-Indië. Na zijn terugkeer in Nederland bleef hij als directeur van het persbureau Aneta de contacten met de kolonie onderhouden.
Tijdens de meidagen van 1940 fungeerde Salomonson als verbindingsofficier in het Nederlandse leger en was hij medeverantwoordelijk voor de omroepberichten. Dat laatste werd hem fataal. Na een heroïsch gedragen periode van gevangenschap was zijn laatste gang naar het concentratiekamp Mauthausen.

Prozaïst, journalist en dichter en toneelschrijver.

Herman Salomonson studeert na de HBS enige tijd werktuigkunde in Delft en liep stage als leerling-machinist op een stoomlocomotiefa. De studie breekt hij af, want zijn passie ligt in de journalistiek en de literatuur. Tussen 1915 en 1923 werkt hij onder meer bij het Algemeen Handelsblad, De Groene Amsterdammer en La Gazette de la Hollande.1

In de Eerste Wereldoorlog werd hij gemobiliseerd. Onder de naam Melis Stoke schreef hij brieven over het militaire leven, die eerst in de Groene Amsterdammer en later in het boek Van aardappel-mes tot officiersdegen. Uit het dagboek van een landstormplichtige (1917) gepubliceerd werden.2

In 1922 trad hij in Den Haag in het huwelijk.


In 1923 wordt hij directeur-hoofdredacteur van De Javabode te Batavia. Hij blijft dit werk vier jaar lang doen en richt ondertussen ook nog De Indische Loods, het orgaan van de Politiek Economische Bond, op.3 In De Javabode publiceerde hij tussen 1924 en 1926 een dagelijkse 'rijmkroniek'.4

Links: omslag van Ik kijk de kat uit de klapperboom. Vijftig Indische rijmkronieken (2005). Een selectie uit zijn rijmkronieken.
In 1927 keert hij terug naar Nederland en leidt het Europese filiaal van Berretty's Algemeen Nieuws- en Telegraaf Agentschap van Nederlandsch-Indië: Aneta. Vanaf 1935 verricht hij dit werk in de kolonie zelf, maar na een jaar vertrekt hij weer naar Nederland.

In datzelfde jaar bekeert de van joodse origine zijnde Herman Salomonson zich tot het christendom. Hij wordt overtuigd lid van de Oxfordgroep5 - een christelijk-idealistische beweging, die in 1938 opgaat in 'Morele Herbewapening'.

Ondertussen is hij ook zeer actief als romanschrijver: onder zijn eigen naam en onder pseudoniem publiceert hij circa vijfentwintig romans.

In 1939 wordt Salomonson gemobiliseerd. Hij komt terecht bij het Centrale Luchtvaartbureau in Den Haag en brengt het al spoedig tot kapitein. Daarnaast blijft hij gewoon directeur van het persagentschap Aneta.6

Oorlog en gevangenschap

Zijn vriend Jhr. Mr. A.K.C. de Brauw: "Toen kwam de Duitsche overval. Het was zijn bewogen, maar rustige stem, die den nacht van 9 op 10 mei - en ook nog daarna - over de radio ten aanhoore van het Nederlandsche volk de militaire berichten, waarschuwingen, bevelen, uitsprak. Velen klinkt het nog in de ooren: Hier Luchtwachtdienst, 20 Heinkels boven Papendrecht richting Rotterdam."7

Op 16 mei 1940 wordt hem verboden het bureau van Aneta, dat zich in het gebouw van het A.N.P. bevond, nog langer te betreden.8 Verbannen uit de journalistiek richt Salomonson zich op het schrijven van proza en poëzie. Hij publiceert ondermeer de omvangrijke roman Pinkster-veldtocht.

Hij wordt op 24 oktober 1940 door de Gestapo opgepakt en gevangen gezet in het Oranjehotel te Scheveningen. Hij wordt onder meer ondervraagd over zijn betrokkenheid bij de Oxfordgroep. Tijdens zijn verblijf in de gevangenis wordt hij mishandeld.'9

Ondertussen blijft hij gedichten schrijven, die naar buiten worden gesmokkeld. Via Kamp Amersfoort belandt hij in het concentratiekamp Buchenwald. Ook daar schrijft hij nog gedichten, waarvan enige bewaard zijn gebleven. Uiteindelijk wordt hij naar Mauthausen op transport gesteld. Daar is hij op 7 oktober 1942 'auf der Flucht erschossen'.

Hij laat een vrouw, een zoon en een dochter na. Twee jaar na zijn dood wordt ook zijn tweeëntwintigjarige zoon Hans geëxecuteerd, omdat hij bij het verzet betrokken was.10, 11

In 1946 verschijnt postuum Recrutenschool en andere gevangenisverzen, deels geredigeerd door Martinus Nijhoff.
https://www.nederlandsepoezie.org/dichters/s/salomonson.html