Johannes (Jan) Cornelis van den Ende

Zie op: http://getuigenverhalen.nl/interview/interview-04-23 om naar een interview met de heer Van den Ende te kijken.

Ingestuurd door mw. Van den Broek

Uit: Getuigen Verhalen, Retourtje Sachsenhausen, interview 04, 14 april 2008

Geïnterviewde: Jan C. van den Ende (J.E.)

Interviewer: Theo van den Aker (T.A.)

Trefwoorden: Illegaliteit, Scheveningen, Kamp Vught, Sachsenhausen, Deportatie

Samenvatting: Jan van den Ende is door zijn verzetsactiviteiten in Scheveningen terecht gekomen en vandaar naar kamp Vught gebracht. In september 1944 is hij gedeporteerd naar Sachsenhausen. Het uitgebreide verhaal van zijn oorlogsherinneringen is in 2008 gebruikt voor de documentaire ‘Retourtje Sachsenhausen’ en het bijbehorende educatieve project.

Transcriptie gemaakt door: Eric Geboers

Eigenaar van het bestand: Nationaal Monument Kamp Vught (NMKV)

Mei 1944

J.E.: Ik ben dinsdagavond om een uur of zeven van de Daendelstraat naar mijn huis gegaan. Het regende, zo’n miezerregen. En ik heb onbewust gezien dat er aan de overzijde iets niet in orde was, een gordijn halfopen met iemand er achter. Er was een hekje voor ons huis, ik loop door dat hekje heen. En ik heb ook nog onbewust gezien dat de vaas, het waarschuwingsteken, zo slim waren we wel, dat die er niet meer stond. Ik heb het gewoon gezien, en pas op het moment dat ik de sleutels in het slot wilde steken, dacht ik ineens: verdomme, de vaas. Dus ik wil me omdraaien, de deur gaat open en ik kijk in twee pistoollopen. Het was dus niet meer nodig, het was al foute boel. Mijn jongere zus zat daar met mijn vader en moeder en die zat natuurlijk te huilen. Dus één van die lui van de documentatiedienst van de Nederlandse politie, een speciale eenheid die met de Sicherheitsdienst samenwerkte, schreeuwde dus tegen haar: ‘Waarom zit je te grienen?’

Twee van die lui die mij naar binnen hadden gehaald, dat waren Duitsers van de Sicherheitsdienst. En ik had iets van 40 kilo, 60 kilo springstoffen boven staan op de vliering en die hadden ze gevonden, want ze hadden natuurlijk huiszoeking gedaan, dus het was voor mij over. Even later kwam er een auto voorrijden, ik werd in die auto gegooid. Scheveningen. Daar werd ik in een kamertje gelaten en daar gebeurde eigenlijk niks. Ik stond daar en er stond een tafel en een stoel. Er komen twee kerels binnen die druk bezig aan het praten waren over een feestje van de avond ervoor, een bierfeest. En die keken niet eens naar me. En op een gegeven ogenblik pakt één van die twee mij vast, zette me op een stoel. En het volgende was eigenlijk een ontzettend stom verhoor. Om te beginnen: meteen slaan en schreeuwen om indruk te maken, en toen maakten ze één grote fout waardoor ik meteen wist wat er aan de hand was: Ze schreeuwden tegen mij: ‘Wer ist der Joop?’ Joop was degene met wie ik bij de Panderfabriek ben geweest. Dus nu wist ik dat die Frans, die dus met dat meisje daar zat op het balkon, dat dat degene was geweest die ze gepakt hadden. En die vertelt dan natuurlijk gewoon: ‘Dat is Jan, Jan van den Ende en die woont daar.’ Terecht, want dat zou iedereen gedaan hebben, ik ook. Als ik dus niet illegaal was geweest en ik zou gepakt zijn voor, laten we zeggen de brand bij de Panderfabriek, voor sabotage. Dan volgt de doodstraf en ze zeggen tegen je dat ze je vader en je moeder doodschieten als je niet onmiddellijk praat, dan praat je. Dat vind ik niet zo gek. Maar goed, ik zat natuurlijk met een probleem. Op het moment dat zei dat zeiden van ‘Wer is der Joop’, wist ik: ze wisten niets. Want die knaap die mijn naam genoemd had wist niks. Die wist alleen dat ik daar liep met een Joop. Dus ik denk: er is helemaal niks aan de hand. Dus ze sloegen me gelijk helemaal in elkaar, want ik begon eigenlijk te lachen omdat ze niks wisten. Afijn, dat is helemaal niet dapper, want twee dagen en twee nachten zijn ze bezig geweest, dus ik was gewoon bewusteloos. Het enige dat ik me realiseerde, want af en toe kreeg ik een emmer water over me heen, maar ik geen flauw idee, want ook wilde je praten, je kon niet praten want ze sloegen je gewoon helemaal verrot. En pas na twee dagen en twee nachten dachten ze: hij praat niet. Slaat nergens op, iedereen praat, maar hij praat niet. Ze gooien me in de cel, en ik had al een keer eerder in Scheveningen gezeten dus ik wist precies dat hele gedoe met die gevangenis, maar goed ik was helemaal groggy. En op een gegeven moment gaat dat luikje open van de deur en een SS’er steekt z’n kop er door en schreeuwt: ‘Die lange bist du hier.’ ‘Ich weiß nicht’ zei ik dus, ik lag op de grond. Ik zie die man kijken en hij zegt: ‘Bloss zwei Tagen.’ Dus alleen maar twee dagen. En we hadden een afspraak gemaakt, via de melkboer, dat Joop, maar dat wist de melkboer niet, een contact van mij was. Joop haalde daar melk iedere ochtend. En dan wisten we dus, dat als ik gepakt zou worden, zou de melkboer dat natuurlijk weten want die deed z’n ronde en die hoorde dus van de mensen dat ik gepakt was, en dan kwam Joop en die zou aan iedereen in de straat vertellen dat er een jongen was gearresteerd. Die Jan van den Ende. En dan konden ze verhuizen. Ik vertelde dus dat ik niks wist en dat bleef ik volhouden. Maar ik had dus het gezicht van die man gezien die zei “Blost zwei tagen,” ik zie het nog voor me. Afijn, het luikje gaat dicht, even later gaat het luikje weer open en die man gooit twee rantsoenen kaas naar binnen en ik wist nog van m’n vorige gevangenisstraf, dat je pas als je twee maanden zat kreeg je een ons suiker of zoiets, of een plakje kaas. Maar opeens waren dat dus twee rantsoenen kaas en dat was zo absurd.