Jan Been

GESCHREVEN DOOR BETTY HOOGEVEEN- BASTIAANS OP 30 JANUARI 2021
Verhaal over Jan Been

Jan Been was getrouwd met Grietje Wilhelmina Kruijs en had 2 kinderen. Zijn dochter Anna Cornelia was bij het uitbreken van de oorlog 17 jaar en zijn zoon Cornelis Jan was 9 jaar. Jan werd al snel na het begin van de oorlog actief in de Rotterdamse verzetsgroep “Leeuwengarde”. Deze organisatie werd opgerold in april 1942; vrijwel alle ruim 80 leden, ook Jan, werden opgepakt. Zij werden vanuit Rotterdam afgevoerd naar het Oranjehotel in Scheveningen.
Het "Leeuwengarde-proces" had plaats van 16 tot en met 27 november 1942 in het Huis van Bewaring aan de Gansstraat te Utrecht. Daarvóór al waren 16 leden direct afgevoerd naar concentratiekampen. Tegen 11 personen werden onvoldoende gronden voor een veroordeling gevonden, al bleef men van hun deelname aan een "terroristische" organisatie overtuigd. Zij werden als "Nacht und Nebel" gevangen uit het proces geloosd en zonder veroordeling afgevoerd naar concentratiekampen. Jan Been behoorde tot één van deze twee groepen. Ook hij verdween als NN-gevangene spoorloos, zonder dat berichten over hun lot werden verstrekt of enig ander contact met de buitenwereld werd toegestaan. Tegen de overige 21 werd op 27 november 1942 de doodstraf uitgesproken, wegens sabotage, spionage, hulpverlening aan de vijand en verboden wapenbezit.
Jan Been werd naar Natzweiler getransporteerd en vervolgens in september 1944 via Dachau naar Mauthausen. Samen met 16 andere Nederlanders, o.a. zijn kampkameraad Henk Bastiaans uit Den Haag, slaagde hij er na enkele weken in om vanuit Mauthausen overgeplaatst te worden naar het ‘Beilager Melk’, bij Wenen. De overlevingskansen werden daar wat hoger ingeschat dan in de hel van Mauthausen …
Ook in Melk was de situatie echter hopeloos. Jan en Henk werden in werkcommando’s ingedeeld, bij ‘Schachtbau-transport’. Zij verzwakten van dag tot dag, en hadden geluk dat zij met hulp van een andere Nederlander overgeplaatst werden naar het werk in de tunnel, de ‘Schachtbau’. De situatie in het kamp verslechterde die winter echter steeds meer. Ook het werk in de tunnel was erg zwaar, er was nauwelijks eten, de omstandigheden waren rampzalig.
Jans kameraad Henk (die de oorlog ternauwernood overleefde) beschrijft in zijn dagboek “Wel gebogen, niet gebroken” hoe zij elkaar tot grote steun waren; door Russische medegevangenen werden ze “Heinrich” en “Johan” genoemd. Maar Jan redt het toch niet … Hij sterft op Goede Vrijdag 1945 (30 maart). Zijn laatste woorden waren: ”Doet mijn vrouw en kinderen de groeten”.

Betty Hoogeveen- Bastiaans,
Dochter van Jan Been’s kampkameraad Henk Bastiaans