Johan Birnie

Portret Johan Birnie

Naam: Johan (Jan) Birnie

Geboren op 24 juli 1920 te Amersfoort

Beroep: student geneeskunde

Woonplaats: Groningen

Gearresteerd op 13 maart 1942

Straf: abgetrennt

IM 314 OD lijst: J; nr. Anklage 2e OD-proces: 8

Overleden op 11 augustus 1997 in Utrecht

Jan Birnie is een jaargenoot van Gerard Dogger, Kick Overhoff en Fred Rotteveel op de Zeevaartschool in Den Helder. Tijdens de mobilisatie worden zij verantwoordelijk voor geheime codes en het bedienen van de Enigma codeermachine, een zeer vernuftig apparaat van Duits fabricaat. Na de capitulatie in mei 1940 willen zij in een sloep naar Engeland varen, maar hun commandant verbiedt het. Samen richten zij kort daarna de Contact Commissie Adelborsten (CCK) op. Zij zorgen ervoor dat ze verdwenen zijn van het instituut als ze de erewoordverklaring moeten tekenen. Bovendien regelen ze het zo bij het Afwikkelingsbureau in Den Haag (samen met Abbenbroek van de Contact Commissie Cadetten (CCK) van de KMA in Breda), dat ze twee jaar lang een studievergoeding van f 100 per maand krijgen. Terwijl ze proberen fysiek en geestelijk fit te blijven en contact met elkaar te houden, zoeken ze naar mogelijkheden om echt verzet te bieden tegen de bezetters.

Birnie gaat in Groningen wonen, in zijn geboorteplaats. Daar begint hij een studie geneeskunde. Door zijn contacten in de CCK komt hij in oktober 1941 via Dogger in aanraking met jonkheer Schimmelpenninck, ‘Oom Alexander’. Zij en een aantal vrienden worden de koeriers, vertrouwelingen en kwartiermakers van deze aimabele en inspirerende man. Birnie houdt zich vooral bezig met de gewesten Groningen, Friesland en Drenthe. Birnie is de enige van de groep die in het noorden van het land woont. Birnie haalt o.a. een groep studenten, die zich in Utrecht hebben verenigd in een illegale Rode Kruis organisatie onder leiding van de arts dr. Bankij, binnen de OD 1.

Birnie krijgt van Schimmelpenninck , chef-stafopdracht om militaire gegevens te verzamelen. Als eind 1941 de gedropte agent Jo ter laak voor zijn deur staat geeft hij hem tijdelijk onderdak en neemt hij Ter Laak mee naar Terschelling. Daar weet hij spionagegegevens over de locaties van zenders en afweerwapens te krijgen.2 Daarna brengt hij hem onder bij zijn vriend Jan Bruijel, die een boot heeft op de Loosdrechtse plassen, en vervolgens levert hij hem af in Den Haag. Daar komt Ter Laak in contact met Schimmelpenninck en het AHK.

Birnie komt na zijn arrestatie via het Oranjehotel in Amersfoort terecht en vertrekt op 3 januari 1943 naar Kamp Vught. Hij behoort tot de aangeklaagden in het 2e OD-proces. Na dat proces keert hij terug in Vught en blijft daar tot de ontruiming van dat kamp na dolle dinsdag 5 september 1944. Dan wordt hij in een groot transport naar Sachsenhausen afgevoerd, waar hij in het Arbeitslager Heinkel terecht komt. Hij overleeft begin mei 1945 een evacuatiemars en wordt dan bij Schwerin bevrijd. Birnie blijft daarna nog een maand in het displaced persons-kamp Hagenow, waar hij werkzaamheden als arts verricht. Op 9 juni 1945 keert hij terug in Nederland en wordt gynaecoloog in Utrecht.

1 NA 2.13.137 inv 405 Anklage Birnie
2 NA 2.13.137 inv 405 Anklage Birnie