Petronella van der Ploeg

Nelli Van der Ploeg en haar gevangenschap in de strafgevangenis in Scheveningen (het Oranjehotel) en kamp Vught in 1944

Onze moeder (oma) werkt bij het begin van de oorlog in een naaiatelier Gazan in Den Haag (zie foto). De joodse eigenaar verdween (opgepakt? ondergedoken?) en oma moest ander werk zoeken. Toen kwam ze in een naaiatelier dat gerund werd door een NSB-er waar uniformen voor de Wehrmacht werden gemaakt. Hoe lang ze hier heeft gewerkt is onduidelijk. In 1944 bleef ze een of meer dagen weg van het werk en omdat het werk gezien werd als belangrijk voor de oorlogsinspanning van de Duitsers, werd dit vermoedelijk gezien als een duitsvijandige daad, misschien zelfs als verzet. Ze werd opgepakt en naar de strafgevangenis in Scheveningen gebracht dat in de volksmond bekend stond als Oranjehotel omdat hier veel verzetsmensen gevangen zaten. Oma deelde de cel met andere gevangenen en omdat ze opgewekt en zelfs vrolijk bleef (of eerder naief mbt het gevaar wat ze liep), dachten medegevangenen dat haar vergrijp licht was (was ook zo) en dat ze daarom wel snel weer vrijgelaten zou worden. Daarom benaderde een medegevangene in de cel naast die van haar met het verzoek om na haar vrijlating een briefje af te geven op een bepaald adres in Den Haag. Via een sleuf in de muur waar een electrische draad voor een lamp door de muur liep werd een briefje gefrommeld die oma in ontvangst nam. In de week dat oma in het oranjehotel zat, vond de landing van geallieerden in Normandie plaats (5-6 juni 1944) hetgeen onder paniek bij de Duitsers leidde. Scheveningen ligt aan de kust en misschien vreesden ze een aanval op de z.g. Atlantikwall die langs de hele Nederlandse kust met bunkers was gebouwd ter voorkoming van een aanval vanuit zee. In Den Haag is een hele woonwijk opgeofferd, huizen afgebroken, om de bunkers te bouwen . Er werd besloten tot evacuatie van de gevangenis. De gevangenen werden naar kamp Vught gebracht. Hier is oma een paar dagen (misschien een week) gebleven waarna ze, door bemiddeling van het Rode kruis, is vrijgelaten en terug kon keren naar Den Haag. De hele periode van gevangenschap in het Oranjehotel en Vught zou niet langer dan twee weken hebben beslagen. Over haar verblijf in Vught vertelde oma dat ze zich herinnerde hoe ze bij binnenkomst zich met andere vrouwen moesten douchen en dat ze daarna gevangeniskleding kregen. Oma trok een jurk aan die klaar lag, maar die jurk had een jodenster opgenaaid. Toen medegevangenen dat zagen, reageerden ze verschrikt en zeiden tegen haar: ‘Haal dat eraf! Daar krijg je problemen mee!’ En dat deed ze dus maar. Ook herinnerde mama/oma zich de korte afgemeten toon van de bewaaksters die in het Duits haar en medegevangenen afblaften.
Oma vertelde verder hoe ze in de trein waarin de gevangenen naar Vught gebracht werden, de soldaten die hen bewaakten hoorden praten over de invasie in Normandie, maar dat de Duitsers toch zouden winnen omdat zij over geheime wapens, de V1 en V2, beschikten.
Hoe oma thuis ontvangen werd en hoe haar ouders om waren gegaan met de angst om hun dochter en de onzekerheid die haar gevangenschap had betekend, weten we niet. En hoe ging het verder met oma? Keerde ze terug in het naaiatelier? Volgens mij niet. Heeft ze het briefje van die medegevangene bezorgd op het adres? Nee, ze heeft het briefje weggegooid.