Gerrit Toet

De scholier Gerrit Toet
Mijn vader Gerrit Toet is op 15-jarige leeftijd in het Oranjehotel terecht gekomen. Hij woonde in Rijswijk op het Jaagpad naast de houtzaagmolen en was leerling op de Ambachtsschool aan het Haagse Veluweplein. Omdat de lessen in 1944 waren gestaakt, is hij als hulpje aangenomen bij het elektrotechnisch installatie bureau van Bram Breebaart. De vader van Gerrit -mijn opa- en Bram Breebaart kenden elkaar vanuit de kerkeraad van de Gereformeerde Kerk Rijswijk. Het elektrotechnische bedrijf, dat werd gedreven door vader Bram met zijn vier zonen, was gevestigd aan de Oranjelaan 47 te Rijswijk. Onder de dekmantel van het bedrijf werkte ook de Rijswijkse verzetsgroep. Bij een inval door de Duitse bezetter op 12 december 1944 in het pand aan de Oranjelaan werd de groep opgerold en werden alle aanwezigen (meer dan 40 personen) gearresteerd. De activiteiten van de groep, de inval en de dramatische afloop staan uitvoerig beschreven in het boek ‘Rijswijk - Tijdens de Tweede Wereldoorlog – Om nooit te vergeten’ van de schrijver M.J. van den Berge (Historische Vereniging Rijswijk).
Vaak heeft mijn vader aan zijn kinderen, toen die de lagere school leeftijd hadden, over de inval verteld. Daarbij werd steevast genoemd dat hem bij de inval door een lid van de verzetsgroep een pistool in handen werd gegeven, dat hij -terwijl ze onder schot werden gehouden- ongemerkt moest laten verdwijnen in een blik verf van een toevallig aanwezige schilder. Een hachelijk moment voor de toen 15-jarige scholier.
Omdat mijn vader voor zijn leeftijd groot was, beschouwden de Duitse soldaten hem als volwassen betrokkene bij de verzetsgroep. Daarom werd hij met de rest van de groep gearresteerd en overgebracht naar het Oranjehotel. Ik heb mijn vader nooit horen vertellen over de verhoren, die ongetwijfeld hebben plaats gevonden. Wel heeft hij verteld over de nachten in het Oranjehotel met het afgrijselijke schreeuwen van de wanhopige gevangenen, die in de dodencel verbleven in afwachting van hun executie op de Waalsdorpervlakte. Na ongeveer twee weken verblijf in de gevangenis is mijn vader vrijgelaten en buiten de poort gezet samen met zijn 16-jarige Rijswijkse vriend Jannes Vegter, die ook bij Breebaart werkte en ook bij de inval was gearresteerd. Iets later werden zeven anderen vrijgelaten die ook bij de inval waren gearresteerd, waaronder de vader Breebaart. Mijn vader heeft altijd verteld dat zijn vrijlating en terugkeer te voet naar het Rijswijkse Jaagpad voor zijn ouders totaal onverwacht was. Het eerder genoemde boek van Van den Berge beschrijft dat de vrijlating het resultaat is geweest van onderhandelingen met de Duitse Sturmführer Bauer door de Haagse advocaat mr. H. de Boer met een sleutelrol voor de 23-jarige Beppie van Heijningen (zie ook het boek “Een na-oorlogse moord in mei 45", van Frits de Boer). Opmerkelijk is dat mijn vader over deze onderhandelingen nooit iets heeft verteld, alhoewel Beppie van Heijningen en hij na de oorlog jarenlang nauw contact hebben gehad en ik haar-als kind- ook persoonlijk heb gekend. Naar verluidt is de film Zwartboek met de Duitse officier Bauer onder de naam van Müntze geïnspireerd op deze onderhandelingen.
Door A.J. Toet, Haarlem, 9 september 2025