Nicolaas Tibo

Zoon van Nicolaas Tibo (20 april 1844 Hoorn - 27 juli 1920 Utrecht) en Ebbkje Schuurmans (25 maart 1852 Grouw - 21 september 1924 Utrecht).
Getrouwd op 25 juli 1917 te Deventer met Judith Elisabeth Gerhardina Houck (21 maart 1892 Deventer -
25 september 1953 Den Haag).
Majoor der infanterie. Wonende te Den Haag. Verbonden aan het strafkwartier van de Territoriaal Bevelhebber van Zuid-Limburg.
Krijgsgevangene in mei-juni 1940. Door Roëll uitgenodigd bij de OD, daarna gevraagd om chef-staf te worden. Had richtlijnen voor de OD opgesteld en aan Vroom gegeven. Meldde zich op 15 mei 1942 na de Duitse oproep aan beroepsofficieren om zich te melden en werd als krijgsgevangene gedeporteerd naar Oflag XIII-B Neurenberg-Langwasser.
Daar ontving hij op 19 mei 1942 het krijgsgevangenennummer 30934 (NA2.13.98 inv 49). Er is wel eens gesteld dat de officieren die betrokken waren bij de OD, vrijwillig in krijgsgevangenschap zijn gegaan. Bij de groep officieren die op 15 mei 1942 gevangen werden genomen is dat waarschijnlijk niet het geval geweest. Vrijwel geen van hen kon weten dat ze die dag in krijgsgevangenschap zouden worden weggevoerd. Hen was immers een retourtje voor de trein verstrekt en bij een controle een jaar eerder kon ook iedereen gewoon weer naar huis gaan.
Bij zijn registratie in Neurenberg werd op het formulier de aantekening "Ausk.(unft) erteilt Leiter!" gemaakt.
Ook kapitein ter zee Remmert van Tijen (kgf 30470), 1e luitenant Pieter Vroom (kgf 30639) en 2e luitenant Jozef van Elsen (kgf 30857) ontvingen deze bijzondere omschrijving. NB. bij mensen als luitenant ter B.M.C. Braat en 2e luitenant J.J.D. ten Bosch, die later aan de Gestapo zouden worden overgedragen, ontbreken deze bijzondere stempels.
Hoewel het niet 100% zeker kan worden vastgesteld, neem ik aan dat deze stempels bij Tibo, Van Tijen, Vroom en Van Elsen direct bij registratie zijn geplaatst, of op het moment dat de vier op 2 juni 1942 (dus nauwelijks twee weken nadat ze in Neurenberg-Langwasser arriveerden) door de Wehrmacht rechtstreeks werden overgedragen aan de Gestapo in Neurenberg. Het was dus bij, of zeer kort na hun aankomst in Neurenberg al bekend dat deze vier verdacht werken van betrokkenheid bij de OD. Het rechtstreeks overdragen van krijgsgevangen door de Wehrmacht aan de Gestapo is een zeer zeldzame gebeurtenis en in het kader van de Nederlandse krijgsgevangen officieren zijn dit de enige 4 gevallen waarin dit zo opvallend heeft plaatsgevonden. De overdracht was flagrant in strijd met de bepalingen uit de Conventie van Genève.
Kapitein ter Zee Remmert van Tijen, die wist wat hem te wachten stond en die er twijfelde of hij de verhoormethode van de Gestapo zou kunnen weerstaan, verkoos om bij de Gestapo in Neurenberg uit een raam te springen en overleed korte tijd later, op 4 juni 1942, aan zijn verwondingen (zie het dagboek van Gustaaf Louis Marie Hubert Higly (kgf 30469), het verslag van Alexander Vasmer van den Wall (kgf 32017) en nadere gegevens verkregen tijden een interview met Remcoline van Tijen, dochter van Remmert van Tijen.
Na zijn terugkomst uit het krijgsgevangenkamp in Neurenberg-Langwasser verbleef hij in het Oranjehotel in Scheveningen, vervolgens in het PD Amersfoort. Hij werd in januari 1943 overgebracht naar KL Herzogenbusch (kamp Vught).
Vanuit Vught werd Nicolaas Tibo op 11 maart 1943 overgebracht naar Haaren (volgens registratie vanwege vrijlating!).
Hij werd echter op 27 april 1943 in Utrecht ter dood veroordeeld en - na het verkrijgen van gratie - uiteindelijk overgebracht naar het Duitse Sonnenburg en vervolgens naar Wolfenbüttel. Het is in Wolfenbüttel dat Nicolaas Tibo op 28 januari 1945 in zijn cel overleed aan de gevolgen van ondervoeding en uitputting.
Nicolaas Tibo is -na aanvankelijk in Wolfenbüttel te zijn begraven- na de oorlog herbegraven op het Ereveld in Loenen.

Bij zijn overlijden was oud-hoofdredacteur van Vrij Nederland en medegevangene Mathieu Smedts aanwezig, die verslag deed in zijn boek "Waarheid en leugen in het Verzet" (Maasbree 1978), waaruit het onderstaande fragment over Nicolaas Tibo is overgenomen.
Majoor Tibo vroeg steeds wat er van de OD terecht was gekomen. Gelukkig kwam er eindelijk een jongeman, Stoffels geheten, die als OD-er was veroordeeld. Het was een genoegen hem tijdens een luchtalarm naar onze cel te brengen, waar Tibo toen de meeste tijd doorbracht, helder, maar uitgeput. Het verdriet was nog niet voorbij.

Op 16 december begon het offensief van generaal Von Rundstedt tegen de Amerikanen in België en Luxemburg. Onze wachtmeesters kwamen ons de kranten brengen, die we anders moesten stelen. We hadden een opzichter, die het eigenlijk wel geloofde. Hij was afgekeurd voor de dienst en zei vaak dat hij hoopte dat de oorlog spoedig afgelopen zou zijn, omdat hij dan weer eens 'fatsoenlijk te eten zou krijgen'. Maar tijdens dat Ardennenoffensief leefde hij weer op. Hij legde me uit hoe de nazi's binnenkort weer in Antwerpen en Parijs zouden zijn. Geloofden er niets van, maar we zwegen, want die lieden waren weer venijnig geworden. Het probleem was het aan majoor Tibo te vertellen, die niet meer uit zijn bed kwam. Daags voor Kerstmis besloten Jacquart en ik dat hij ingelicht moest worden. Die dag had ik op de oude SPT-manier een bericht verzonden dat de nazi's waren teruggeslagen. Daarmee was de kerstdag voor menigeen goed. Het was wel niet waar, maar voor het einde van december was het wel zo. Tibo nam de zaak rustig op 'Laatste stuiptrekkingen zei hij. We probeerden hem zo goed mogelijk te vertellen wat er aan de hand was.

Op kerstdag, daags daarna, gaf hij ons een lezing, liggend in bed. Hij had de hogere krijgsschool gedaan, hij had nagedacht over onze schaarse gegevens en zijn conclusies getrokken. Nu kon het geen maand meer duren, dacht hij. Zijn analyse was scherp genoeg, maar hij had nog maar enkele dagen langer dan die maand te leven.
Op 26 december 1944 gingen we weer terug naar onze kijkerfabriek. Onze radioman had voortdurend grote berichten over het komende offensief van de Russen. Het liet enkele dagen op zich wachten, maar toen het kwam werden de nazi's binnen een paar dagen uit Warschau, Lodz en Krakau verdreven (rond midden januari).
De Amerikanen, Britten en Fransen, begonnen een groot offensief in het westen. Een Amerikaanse theorie was dat de luchtmacht beslissend zou zijn in de oorlog. Zij deden alles om de Duitse uit te schakelen. In februari 1944, volgens een Amerikaanse generaal, Arnold, hadden de Amerikanen de beslissendste slag aan de Duitse luchtmacht toegebracht. Het was mooi weer en alle fabrieken in het Ruhrgebied waren bijna uitgeschakeld, in ieder geval voor korte tijd. Tot begin 1945 hadden de Duitsers 50.000 vliegtuigen verloren, de Amerikanen bijna 18.000, wat een aanzienlijk aantal was omdat zij nog maar sinds 1942 aan de bombardementen hadden deelgenomen. Zij konden er beter tegen toen hun produktie op gang kwam. Goebels, de minister van propaganda, bleef de schuld aan Goering geven. Hij had de zaak verziekt, volgens de dagboeken van Goebbels. Hij probeerde Hitler te overtuigen van Goering weer een man te maken' of hem te ontslaan. Geen van beide gebeurde, maar de luchtmacht was in elk geval een verloren zaak, zoals de Duitse Wehrmacht. Kaputt! Dat wisten onze domme opzichters zelfs. Het was echter te laat voor onze goede majoor Tibo. Langzamerhand begon hij zich niet meer te interesseren voor de berichten. Hij stierf op 28 januari 1945. Het was een zondag. Jacquart en ik mochten bij hem in de cel blijven ofschoon er gewerkt moest worden.

Hij stierf rustig met een afscheidsgebaar.

Informatie uit:
geni.com
openarch.nl
oorlogsgravenstichting.nl (geplaatst door E. van der Most op 23 januari 2021)