Daniël Vos

Verhaal gebaseerd op biografie van John Rijssemus, Struikelstenen Gooise Meren

Lijn in dit verhaal is de oorlogstijd maar wat feiten vooraf: Daniel Vos wordt 5 maart 1900 geboren aan de Lepelstraat in Amsterdam, als zoon van Jacob Vos en Lea Mok. Hij schrijft onder andere voor de Joodse jeugdkrant ‘Betsalel’, voor het ‘Nieuwe Israëlische Weekblad’, het ‘Centraal Blad voor Israelieten in Nederland’, ‘Favoriet’ en de ‘Gooi- en Eemlander’. Zijn grootste passie lijkt echter te liggen bij het schrijven van kinderboeken, waarvan hij er een kleine 40 van produceert. Een groot deel van de jongensboeken gaat over voetbal. Om rond te komen handelt hij in fiets- en stofzuigeronderdelen. In 1930 verlooft hij zich met Betsy Bueno de Mesquita, de dochter van een boekenhandelaar, en trouwt met haar in 1932. In 1934 wordt Jacob geboren en in 1936 Letty Mia. Woonadres was Simon Stevinweg 4b in Bussum.
Zijn politieke ideeën leiden er toe dat hij in december 1940 zich aansluit bij de verzetsgroep van Marinus Dubelaar. Die leider werd gefusilleerd 12-2-1942 op de Waalsdorpervlakte. De rol van Daniel bestond vooral uit het verspreiden van pamfletten, waarvoor hij 2 augustus 1941 gearresteerd wordt door de gemeentepolitie om vervolgens overgedragen te worden aan de Sicherheitspolizei. Hij wordt gearresteerd samen met Christina Knecht (Bussum 1918), de dochter van politieman Jan Knecht, ook betrokken bij de verzetsgroep. In een schrijven van 5 augustus 1941 geeft de burgemeester van Bussum aan dat hij niet weet waarom ze (Christine Knecht en Daniël Vos) gearresteerd moesten worden. . Daniel en Christina belanden meteen na arrestatie dan in het Oranjehotel, Daniel in gang F in cel 720. In een verklaring aan recherche PRA schrijft hij” ik werd dezelfden avond overgebracht naar het gerenommeerde en van alle gemakken voorziene Oranjehotel”. Volgens zijn verklaring had hij het zwaar te verduren en was ook als Jood aangekondigd die in een “springstofaffaire zat”.

Net als Christina Knecht zat hij sinds arrestatie 2-8-1941 in Untersuchunghaft (voorlopige hechtenis).

In het beruchte proces tegen de groep Dubelaar 26 t/m 28 November 1941 voor het Feldkriegsgericht in Utrecht werd Daniel tot 4 jaar tuchthuis veroordeeld wegens samenstellen en verspreiding van pamfletten en Christina tot 1 jaar gevangenis met aftrek van 4 maanden voorarrest. Dit ook vanwege verspreiding pamfletten. Bij hem werd speciaal nog Nacht und Nebel toegevoegd. Volgens het Kriegsgericht was vader Jan Knecht betrokken maar voortvluchtig. Hij dook onder en ging daarna naar Engeland en overleefde de oorlog
Op 25-3-1942 komt Daniel in het Tuchthuis Remscheid-Luttringhausen aan om 1400 uur vanuit Kleve. Er zaten daar meerdere Nederlanders. Volgens hem daarna na 14 dagen naar Düsseldorf . In zijn verklaring staat dat hij in Luttringhausen slecht behandeld is: kwam zelfs in een soort Polenkamp terecht waar hij dwangarbeid aan een spoorweg moest doen waarna hij uitgeput op een ziekenafdeling terecht kwam. Maar als Jood moest hij daar weg en werd weer aan het werk gezet waarna hij in 1943 hoorde van de moord op vrouw en kinderen. Daarna werd zijn lijdensweg vervolgd voorjaar 1944 via nog een paar gevangenissen tot hij uiteindelijk begin april 1945 in kamp Allach door de Amerikanen werd bevrijd. ‘Als kinderen hebben wij gehuild en elkander omarmd”. In mei 1945 keert hij via Eindhoven terug naar Bussum . Ondanks dat hij leidt onder depressie en woede-uitbarstingen, die we tegenwoordig PTSD zouden noemen, hertrouwd Daniel in 1947 en krijgt een zoon en een dochter. In 1953 emigreren ze naar New York waar Daniel in 1973 overlijdt.
Dan Betsy en kinderen: terwijl haar man in de gevangenis zit wordt ze gedwongen met haar twee kinderen naar Amsterdam te verhuizen in december 1942. Een tante probeert de twee kinderen van Betsy te redden, maar zij wil zich niet van haar kinderen laten scheiden en hoopt op een toekomst in het Oosten. 27 maart 1943 komt ze aan in Westerbork (barak 63), 3 dagen later gaat ze op transport naar Sobibor om daar op 2 april vermoord te worden. De kinderen kwamen met haar in Westerbork en werden op dezelfde dag vermoord.

Bronnen mede: NIOD, Landesarchiv NRW