Goris Mante

Goos Mante

Capitulatie
Na de capitulatie bleef Mante nog in dienst als Reserve Luitenant ter Zee. Hij werd toegevoegd aan de Duitse Schout bij Nacht Hintzmann . Die had tot taak de Nederlandse havens en werven over te nemen en het bevaarbaar maken van de binnenwateren. Hintzmann was geen nazi, hij bezorgde Goos later in de gevangenis een kopie van zijn boek over zijn werk in Nederland en België in de periode 10 mei tot 4 juni 1940. Hierin wijdt hij enige lovende woorden aan Goos.
De Nederlandse scheepvaartsector was destijds heel groot in vergelijking met de Duitse. Nederland beschikte door het bezit van koloniën over een grote Marine en door de ligging aan de Noordzee over een grote Koopvaardijvloot. Ter ondersteuning van de scheepvaart was er veel binnenvaart en waren er talrijke scheepswerven.
Goos Mante met zijn uitgebreide kennis als Inspecteur der Scheepvaart, was geknipt voor het ondersteunen van de Schout bij Nacht. Hij beschouwde het ook belangrijk voor de werkgelegenheid dat er weer gevaren kon worden.

De Aktetas
Goos Mante droeg het Nederlandse Marine officiersuniform. Dat leek voor Duitse schildwachten erg op het Duitse uniform. Zo kon Goos Mante onopgemerkt rondlopen op een parkeerterrein toen zijn Duitse opdrachtgever daar wegreed en een tas van het dak van zijn auto viel. Goos Mante raapte die op en nam hem mee naar huis.
Pas aan het eind van de middag in zijn huis, kreeg Goos Mante de gelegenheid om de tas te openen. Van wat hij toen zag, schrok hij ontzettend: het waren de plannen voor de invasie van Engeland. Op 16 juli 1940, had Hitler de opdracht verstrekt om de invasie van Engeland voor te bereiden. Goos besloot nog dezelfde avond naar Breda te gaan naar zijn vriend Ies Bolman, die hij van de Hogere Marine Krijgsschool kende. Bolman, medewerker van GS-III , woonde vanwege zijn docentschap aan de KMA in Breda. Tot beider verrassing behelsden de papieren inderdaad de plannen voor de invasie van Engeland (nummer zeven van de negen plannen), die vanuit Rotterdam en Bremen zou moeten geschieden. Alles stond erin uitgewerkt, tot in de kleinste details. Aanvankelijk twijfelden Mante en Bolman aan de authenticiteit van de papieren.
Zij realiseerden zich dat het van het grootste belang was dat de plannen - authentiek of niet - in Engeland terecht zouden komen. Besloten werd van de papieren microfoto’s te maken.
Mekels bemoeienissen met de aktetas
Zij vermoeden dat de Delftse professor Mekel wist hoe hij de papieren naar Engeland kon krijgen. Mekel was bijzonder geïnteresseerd in de papieren en sprak er ook over met zijn echtgenote, zijn aanstaande schoonzoon de student mijnbouwkunde Piet Pronk en met minstens één van zijn medewerkers: Hugo de Man. De laatste werd een verrader, zie onder andere het boek De Vervolgden en De Vierkante Maan van Gerad Dogger .
In opdracht van Mekel had Piet Pronk een zender laten bouwen en Mekel zelf werkte met een paar mensen uit zijn groep aan een radioverbinding met Engeland.
Door zijn werk bij de Scheepvaartinspectie was Goos bijzonder geïnteresseerd in de landingsvaartuigen die bij een eventuele invasie zouden worden gebruikt. In de zomer van 1940 huurde hij op zaterdagen een auto om zijn vrouw en twee zoontjes zijn Nederland te laten zien. Zij gingen dan altijd naar het Rivierengebied.
Daar lagen rijnaken die voor de invasie waren gevorderd. Een deel van de aken was al ontkopt om tot landingsvaartuigen te worden omgebouwd. Goos noteerde de aantallen nauwkeurig en maakte foto's van de schepen, meestal met zijn zoons Rob en Lex als afleiding op de voorgrond.
Omdat hij over zijn verzetsactiviteiten zweeg, is het niet bekend aan wie Goos zijn foto's en observaties doorgaf.

Operatie Seelöwe
Hitler gaf op 16 juli 1940 opdracht de invasie op Engeland voor te bereiden. In drie dagen moet 120.000 man op de Engelse kust staan. Acht dagen later moest dat opgevoerd zijn tot 11 divisies, waaronder 4 tankdivisies.
Daarvoor dacht hij 2028 schepen nodig te hebben, waaronder 980 binnenschepen verbouwd tot landingsvaartuigen. Die moesten op de Nederlandse en Belgische werven voorzien worden van een versterkte bodem zodat ze tanks konden transporteren en van een beweegbare klep. Na het sein voor de invasie zouden sleepboten 2 tot 3 landingsvaartuigen overvaren. Motorschepen konden op eigen kracht overvaren. Op sommige boten werden afgedankte vliegtuigmotoren gezet.
Hitler bepaalde de dag voor de invasie op 15 september1940. Deze datum werd nog eens verschoven naar 21 september 1940. Daarna volgen nog meer verschuivingen, want langzamerhand wist de Royal Air Force een luchtoverwicht op te bouwen. Uiteindelijk ging het project niet door.
Arrestatie
Goos Mante werd op 7 augustus 1941 opgepakt. Ik herinner me die dag nog. Het gebeurde vroeg in de ochtend. Hij kleedde zich aan in de badkamer. Mijn broer en ik lagen bij vader en moeder op de slaapkamer ernaast. De arresteerders, Poons en Slagter, stonden op de gang.
Goos wist niet waarvoor hij werd opgepakt. Omdat er geen huiszoeking plaats vond dacht hij dat hij wel snel weer zou worden vrijgelaten.
Eerst zat hij gevangen in het Oranjehotel, de strafgevangenis in Scheveningen in cel 655. Ik heb hem daar twee keer samen met mijn moeder mogen opzoeken, onder anderen op 13 november 1941. De eerste keer mocht mijn moeder hem zijn nagels knippen. De tweede keer zag hij er erg grauw uit en we mochten aanvankelijk niet met hem in dezelfde ruimte. Mijn moeder protesteerde daar fel tegen waarna het werd toegestaan en was lijfelijk contact mogelijk.
Van Scheveningen werd hij overgeplaatst naar kamp Amersfoort, vervolgens naar de gevangenis in Utrecht en die in Amsterdam op de Weteringschans.

Proces
Op 14 april 1942 werd in Amersfoort het proces tegen de Mekel groep gevoerd in Hotel de Witte. Moeder verbleef toen bij Vening Meinesz, die vlakbij het hotel woonde. In de loop van het proces werd de groep van Pronk, Hueting, Mante, Wagner en Thijssen afgescheiden van de van de Mekelgroep.
Op 18 Augustus werd in Amsterdam het doodvonnis uitgesproken tegen Goos Mante en de 5 anderen. Vervolgens is er een verweerschrift ingediend op 13 september 1942. Op 17 september werd de doodstraf bevestigd.
Pronk kreeg in oktober gratie en is onmiddellijk op transport naar Duitsland gezet. Op 30 april 1945 werd hij door de Amerikanen bevrijd.
Goos Mante is samen met de andere betrokkenen geëxecuteerd op 25 september 1942 in de duinen bij Overveen. Hij is 44 jaar geworden.

Driehuis Westerveld
De crematie heeft op last van de Duitsers plaatsgevonden in Driehuis Westerveld. De urnen zijn daarna meegenomen naar de Euterpestraat (nu de Gerrit van der Veenstraat) in Amsterdam.

Een Duitser heeft die urnen gebruikt voor een dienstreis naar Duitsland. In maart 1954, lang na de oorlog, werden ze in Hannover aangetroffen door de Nederlandse oorlogsgravenstichting. Aan de hand van de nummers op de urnen kon toen worden vastgesteld van wie de resten daarin zaten.

Moeder kreeg daar bericht over. De nabestaanden besloten de urnen tezamen te begraven op de Erebegraafplaats Loenen. Dat vond plaats op 24 april 1954.

Lex Mante
 
Laatste brief Goos
Over drie uur zal ik niet meer tot de levenden horen. Het is moeilijk te zeggen, wat er in mij omgaat. Jullie zult het wel begrijpen. Heden hoorde ik, dat het vonnis was bevestigd en zou worden voltrokken. Ik kan geen gratieverzoek indienen meer. Deze maanden van lijden hebben mij den weg naar God doen terugvinden. Ik ben daar zeer gelukkig mede en ga met opgeheven hoofd het uur der terechtstelling tegemoet. Mijn grote zorg blijft hoe de kinderen hun opvoeding krijgen. Ik heb het volste vertrouwen dat Tooske hen zal geven wat zij geestelijk nodig hebben, doch hoe alles financieel zal moeten gaan weet ik niet, vooral niet na de aderlating bij de advocaat, die niets heeft kunnen doen. De bevestiging van het vonnis heeft op 17 September plaats gehad. Ik heb het zojuist met de Duitse marine predikant aan het heilig avondmaal deelgenomen en alle wraakgedachten aan de Duitse weermacht ter zijde gesteld, zoals het gebed “Onze Vader” dit vraagt. Ik wens jullie allen het beste voor de toekomst.

Heel veel hartelijke groeten,
Je Goos


Brief van Duitse predikant (vertaald)

Marine predikant Lützen Amsterdam, 6-10-42
En predikant A’dam
Stadionweg 13

Zeer geachte Mevrouw Mante

In opdracht van uw echtgenoot, met Wien ik als predikant de laatste uren zijns levens doorbracht, breng ik U zijn Groeten over, en mag ik U mededelen, dat hij aan het Feest van het Heilige Avondmaal deelnam, en het Geloof aan zijn Hemelse Vader vaststond. Ook zijn ouders in Bussum gelden zijn groeten voor wie naar mijn mening zijn geloofshouding een bijzonder troost beduiden zal.
Met vriendelijke groet
(get) Lützen
Marine predikant