Adrianus Antonius Amerongen

Zoon van slachter Dirk van Amerongen (11 juli 1874 Alkemade - 10 februari 1939 Heemstede) en Maria Theresia Overtoom (22 juni 1873 Haarlemmermeer - 16 maart 1932 Haarlem).
Zijn ouders waren afkomstig uit de Oude Wetering en begonnen in Heemstede een slagerij aan de Binnenweg, op de plaats waar zich thans het Kristalhuys bevindt.
De familie is uiteindelijk met 11 kinderen – in 1910 verhuisd naar de Raadhuisstraat, in het pand waar nu café ’t Okshoofd is gevestigd. De jonge Adriaan volgde de katholieke lagere school van mijnheer Pronk aan de Herenweg. De straten waren in die tijd bij slecht weer nog modderwegen. Hij heeft de oude dorpspomp nog meegemaakt en later de stoomtram die voorbij het ouderlijk huis denderde. Het “Vereenigingshuis” op de Herenweg nam vroeger een centrale plaats in in het katholieke sociale leven van Heemstede.
In 1934 is door zijn jongere broer Theo de zaak gestart voor radio en fotografie, die na enkele verhuizingen, alweer vele jaren te vinden is op het adres Raadhuisstraat 26.
Hij is getrouwd op 11 januari 1937 te Tilburg met Anna (Anny) Maria Josephina Broens en heeft het echtpaar zich gevestigd op het adres Zomerlaan 25. Ze kregen 5 kinderen: Wilhelmus Joannes Maria (1938 - 26 november 1945 Haarlem) en 4 andere kinderen.
Na de elektrotechnische school in Haarlem te hebben doorlopen is A.A. van Amerongen, samen met de plaatselijke radiohandelaar H.A.C.Horn op 28 juni 1929 begonnen met wat voluit heette: de N.V. Heemsteedsche Radio Centrale en Technisch Bureau, in een huis ingericht, Havenstraat nummer 8.
Hij hield zich voornamelijk bezig met de distributie van radiomuziek en telde tot 1940 ruim 1.000 aansluitingen.
Rond Kerstmis 1940 is door de Duitse bezetters verordonneerd dat de distributie van radio naar de PTT overging en Van Amerongen is daarmee, zij het met enige tegenzin, ambtenaar geworden. Via de Radiocentrale kwam Van Amerongen in contact met Henk Schoenmaker, een elektromonteur die in de Soendastraat woonde en om zijn belangstelling voor radiozenders en -ontvangers de meest nauwe medewerker werd van broeder Joseph Klingen. Laatstgenoemde was onderwijzer aan de lagere school en ULO en woonde in het thans afgebroken Broederhuis Jean Baptiste de la Salle aan de Herenweg. Zijn grote passie was het knutselen aan oude radio’s, ontvangst- en zendapparatuur en om die reden regelmatig bij Van Amerongen te vinden die hem hielp met onderdelen en broeder Jozef ook geld gaf. Zelf nam Van Amerongen feitelijk niet direct deel in de verzetsgroep rond broeder Jozef die plannen ontwikkelde inlichtingen uit Zuid-Kennemerland over te seinen naar de Nederlandse regering in Engeland en later ook is genoemd naar de codenaam van de zender ECH/3.
Drie dagen na de arrestatie van broeder Joseph, op 29 mei 1941, arriveerde een auto met vier personen in de Zomerlaan en belde men bij Van Amerongen aan. Daarbij de Duitse agenten van de Sicherheitspolizei Flemich en Otto Haubrock, een Hollandse rechercheur en Van der Waals. Men kwam hem verhoren en arresteren. Van Amerongen vroeg of hij boven nog even afscheid mocht nemen van zijn kinderen, hetgeen werd toegestaan. Boven gekomen is hij via het balkon en de goot naar beneden gegleden en in de zandbak terecht gekomen. Daarna zette hij het op een hollen. Hij zag kans Luc Schoonderbeek in Hillegom telefonisch te waarschuwen die net op tijd kon ontvluchten.
Dezelfde dag is wel E. Spreeuw gearresteerd. Deze is op het politiebureau in Hillegom gevangen gezet, maar kon nog dezelfde dag ontsnappen, omdat de dienstdoende agent zijn celdeur opzettelijk niet had afgesloten (“De vogel is gevlogen” zei men toen in Hillegom). Toen was gebleken dat Van Amerongen zijn belagers had verschalkt verlieten de ongenode gasten woedend de woning, maar zij zouden het er niet bij laten zitten. Een opsporingsactie werd op touw gezet, uitgezonden via de radio, gepubliceerd in kranten en in het ‘Buitengewoon Politieblad’ van 31 mei 1941. Voorts zijn affiches met opsporingsbevelen naar alle Nederlandse politiebureaus verzonden onder de kop “500 gulden beloning”. Van Amerongen: “In Heemstede werd dit opsporingsbiljet met foto herhaaldelijk door illegale werkers van het aanplakbord verwijderd. Zulks begon de hoofdinspecteur gruwelijk te vervelen en daarom werd op zijn last tegenover het politie-bureau bij de heer F.L. Vosse in diens voorkamer, Raadhuisstraat 22, de agent De Greef met diens politiehond op wacht gezet, om te trachten de daders hiervan te arresteren”.
De letterlijke tekst van het opsporingsbevel luidde:
“Namens den Officier van Justitie te ’s-Gravenhage verzoekt de Burgemeester van Hillegom opsporing, aanhouding en voorgeleiding van: 1. Embertus Spreeuw (….), 2. Lukas Schoonderbeek (….), 3. Adrianus Antonius van Amerongen. Geb. te Heemstede 15 juli 1902, directeur der N.V. Heemsteedsche Radiocentrale, wonende aldaar, Zomerlaan 25. Signalement: lang ong. 1,77 m, eenigszins gezet postuur, donker uiterlijk, donker achterovergekamd haar, kijkt stroef, mist een stukje uit rechteroorlel; gekleed met blauwe winterjas, grijs kostuum en lage zwarte schoenen; draagt bril met donker montuur en verbandje om linkermiddenvinger, blootshoofds. Hij is in het bezit van een donkerbruine aktentasch, inhoudende eenig ondergoed, en heeft ong. ƒ 8 à ƒ 10 bij zich. Genoemde personen worden verdacht van diefstal van auto’s en motorrijwielen en van valsheid in geschrifte”.
Ondertekend door jhr. O. van Nispen, burgemeester van Hillegom (ter voorkoming van misverstanden: welke persoon als burgemeester in oorlogstijd in Hillegom zich als een goed Nederlander heeft gedragen). Van Amerongen: “In Heemstede deed de politiechef actief mee aan mijn opsporing, nochtans zonder resultaat. Ook de heer Eggers, alhier een bekend staand en zeer gevaarlijk N.S.N.A.P. lid – één van de drie landverraders, die onmiddellijk na de Bevrijding in Vught, is doodgeschoten – probeerde achter mijn verblijfsplaats te komen”.
Van Amerongen: “Na ruim drie maanden in het Kleverpark in Haarlem te zijn ondergedoken, werd ik verraden door de NSB’er Mantz, wonende Brouwersgracht 92. Ik werd gearresteerd door vier Haarlemse rechercheurs en afgeleverd aan het politiebureau in de Smedestraat. Opgevangen door twee politieagenten die mij alles afnamen en verder behandelden als een crimineel door mij zonder eten op te sluiten in een politiecel. In de nachtdienst permanent bewaakt door twee agenten. De volgende ochtend werd ik begeleid naar het waslokaal en klaar gemaakt voor transport door wederom twee politieagenten. Ik vroeg aan een dienstdoende functionaris: ‘Ben ik hier in een Duits kantoor terechtgekomen?’. Deze ambtenaar maakte zich over deze vraag zeer kwaad en vroeg mij wat minder brutaal te willen zijn. Mijn antwoord was: ‘Ik hoop jullie na de oorlog nog eens tegen te komen’. Nu werd ik afgeleverd aan twee agenten van de rijkspolitie die mij in een celwagen als een crimineel naar het Weteringplantsoen in Amstredam brachten. Nadat de portier de grote poorten had geopend en mij bij de directeur had afgeleverd bracht die mij naar de Duitse afdeling. Alzo werd aan mijn arrestatie door niet minder dan 16 Nederlanders hun medewerking verleend. Deze ergernis ben ik nimmer te boven gekomen”.
Intussen had Van der Waals zich ingewerkt in de ID-verzetsgroep van Jan Kwak. Eén van diens medewerkers was P.J. van der Smit, welke op 27 juni 1941 door Haubrock is gearresteerd en naar de cellenbarakken te Scheveningen overgebracht. F. Visser in diens uitvoerige boek over Antonius van der Waals schrijft op pagina 59: “Celgenoten van Van der Smit waren leden van de groep Broeder Joseph, w.o. Zietse, Spreeuw en A. van Amerongen; deze laatste kon Van der Smit vrij nauwkeurig vertellen wat het aandeel van Van der Waals in de arrestaties was geweest, waarna Piet van der Smit een briefje naar zijn vrouw wist te smokkelen met de mededeling ‘Van der Waals is de verrader” in de hoop dat de verrader kon worden geliquideerd. Van der Smit werd ter dood veroordeeld, kreeg gratie en zat tot zijn bevrijding in een Duits tuchthuis”.
Doodstraf geëist en vonnis: “Levenslang”.
Door het Kriegsgericht in Utrecht is Van Amerongen veroordeeld. Voor zijn verdediging kreeg hij van de Duitsers advocaat jhr. Schorer uit de Domstad aangewezen. De rechtspleging had plaats in de Duitse taal en ontging hem grotendeels. Zelf mocht hij niets zeggen. De Duitse aanklager achtte Van Amerongen schuldig aan “Feindseligkeit” en eiste daarom de doodstraf. De uitspraak van de Duitse rechter was milder, namelijk levenslang. Dat vonnis vond plaats uitgerekend op de dag dat zijn broer Theo in het huwelijk trad (waarop men grapte: “beiden hebben levenslang gekregen”….).
Van Amerongen is op verschillende plaatsen in Nederland en vervolgens Duitsland geïnterneerd geweest, maar het grootste deel van de oorlogstijd in het huis van bewaring te Lüttringhausen, sedert 1929 gemeente Remscheid. Daar kwam hij ook zijn plaatsgenoten Ton Preijde en Cees van Lent tegen, van wie laatstgenoemde op 13 juni 1942 in de gevangenis aan de gevolgen van een longontsteking is overleden.
Op zaterdag 27 oktober 2001 overleed na een kort ziekbed op 99-jarige leeftijd, Ad van Amerongen, als laatste verzetsman uit de groep rond Broeder Joseph Klingen. Hij was ook het oudste lid, tevens erelid, van de Bond van Oud-Illegale Werkers B.O.I.W, Haarlem. Hij rust nu op de Algemene Begraafplaats in Heemsteedse grond, waar hij bijna een eeuw eerder het levenslicht zag.

Onderscheiding: Verzetsherdenkingskruis

Informatie uit:
wikipedia.org
ilibrariana.wordpress.com