Johan Dons

Zoon van de kunstschilder Bernardus (Bern) Dons (15 februari 1891 Utrecht - 23 december 1957 Utrecht) en Anthonia Margaretha Bührmann (2 mei 1885 Den Helder - 17 februari 1931 Utrecht).
John Dons was een Utrechtse kunstschilder en als verzetsstrijder lid van de Oranjewacht in de Tweede Wereld-
oorlog.
Hij leerde al jong tekenen en schilderen.
Een week voor zijn 16e verjaardag overleed zijn moeder aan de gevolgen van tuberculose. Rond zijn 26ste overleed zijn twee jaar jongere zus Wia ook aan tuberculose. John zelf was ook besmet geraakt en leed aan open tuberculose.

Vanwege zijn verzetswerk werd Dons opgepakt op 29 maart 1941 in Utrecht. Belandde via het Oranjehotel in Kamp Amersfoort en ter dood veroordeeld.
Kamp Amersfoort was als concentratiekamp operationeel vanaf augustus 1941 en kende een zwaar regime van mishandeling, dwangarbeid en honger. Volgens medegevangene Dirk Folmer ging de aan tuberculose lijdende Dons er al snel slechter uitzien.
Van zijn hand zijn tekeningen overgeleverd van verschillende medegevangenen, zoals van Titus Brandsma en Piet Hoefsloot.
Eén van de SS-kampbewakers was Willy Engbrocks: getrouwd met een Nederlandse, vader van zes kinderen, voorheen atletiekkampioen, katholiek en werkzaam in de textielindustrie. Hij was een liefhebber van schilderkunst en fotografie en een groot kenner van cactussen, paddestoelen, rots-, alpen- en tropische planten.
In Kamp Amersfoort was hij Karteiführer, een soort boekhouder, en moest uitgaande brieven censureren. Hij verafschuwde geweld, probeerde het leven van de gevangenen gemakkelijker te maken en werd door ondercommandant Karl Peter Berg regelmatig voor slapjanus uitgescholden.
Op enig moment werd de veroordeling van John Dons tot tuchthuisstraf omgezet in de doodstraf. De nacht voor zijn executie vroeg Dons aan Engbrocks of hij een laatste schilderij mocht maken, waarop Engbrocks zijn eigen schildersspullen voor hem haalde. Dons, die altijd veel tijd nodig had om schilderijen te maken, leverde in één nacht een meesterwerk af; tulpenvelden, gescheiden van een boerderij en hooimijt door een vaart met een platte schuit en bruggetje, en Hollandse luchten boven een horizon met een kerk. In de vroege morgen schonk Dons het aan zijn bewaker Engbrocks, de verf nog nat.
In zijn afscheidsbrief aan zijn vader en anderen schreef Dons : ".... ik moet jullie als laatste schrijven dat ik moedig den dood in ga" en "ik ben blij deze laatste nacht vlak bij jullie te zijn geweest".
John Dons werd op 9 juli 1942 met acht andere verzetsleden gefusilleerd in het Fort bij Rhijnauwen.
Na de oorlog zijn veel bewakers van Kamp Amersfoort veroordeeld (Berg kreeg de doodstraf en de beruchte Kotalla levenslang), maar ondanks meerdere arrestaties werden over Engbrocks ontlastende verklaringen ingediend. Hij bleef in Nederland wonen en ontving post van voormalige gevangenen met dank en steunbetuigingen.
Het schilderij van John Dons had jaren op de zolder van een bevriende bakker gelegen totdat het in 1959 prominent aan de muur in huize Engbrocks werd opgehangen.
In 1970 gaf Engbrocks het schilderij aan de familie van Dons en in 2017 werd het eigendom van Nationaal Monument Kamp Amersfoort.
Engbrocks was in 1984 overleden.

Eind 2020 gaat het nieuwe museum van Nationaal Monument Kamp Amersfoort open, waar het verhaal van deze historische plek wordt verteld. Op de 1100 vierkante meter wordt het schilderij van John Dons uiteraard één van de topstukken.

Informatie uit:
wikipedia
geni.com
genealogieonline.nl
metier-magazine.nl/post/schilderkunst-uit-kamp-amersfoort-een-ontroerend-verhaal-over-een-bijzonder-
kunstwerk