Abraham Wijnberg

Abraham 'Bob' Wijnberg was een zoon van Mozes Wijnberg (11 mei 1880 Leek - 10 mei 1943 Vught), een grossier in klompen en touw, die op 4 november 1908 in Hoogezand trouwde met Estelle Cohen (31 december 1884 Hoogezand - 28 mei 1943 Sobibor). De ouders verhuisden na hun huwelijk naar Zwolle, waar zij Hotel Wijnberg dreven, samen met Mozes' broer Samuel. Ze kregen drie kinderen, waarvan Abraham 'Bob'Wijnberg de jongste was.De oudste dochter Martha (15 juli 1909 Zwolle - 28 mei 1943 Sobibor) werd tegelijkertijd met haar moeder door de Duitsers vermoord. De tweede dochter Vrouwgien (6 augustus 1911 Groningen - 14 mei 1980 Malaga (Spanje) overleefde als enige van het gezin de oorlog.
Bob was getrouwd met Mimi Gobits (29 december 1914 Den Haag - 12 juni 1990 Rehovot (Israël), het oudste kind van stoffeerder Samuel Gobits en Rebecca Leeuwin. Haar ouders hadden in Dordrecht twee goedlopende meubelzaken aan de Voorstraat. Het gezin was traditioneel Joods. Alle feestdagen werden gevierd en het huis-
houden was koosjer. Dat gold ook voor het gezin Wijnberg, al hield zoon Bob zich niet bepaald aan de spijswetten. Hij was vooral geïnteresseerd in de linkse zionistische jeugdbewegingen, zoals zoveel joodse jongeren - net als zijn aankomende vriendin Mimi. In 1932 ontmoetten Bob en Mimi elkaar tijdens een bijeen-
komst van de Nederlandse Zionisten Bond. Ze waren eerst van plan naar Palestina te emigreren, maar het lukte Bob niet er vast werk te vinden en hij keerde terug. De jong geliefden trouwden in 1939 en kregen op 6 juli 1942 een dochter : Chawwa Hadassah Riwka.
In november 1941 sloot Abraham, die lasser van beroep was, zich aan bij de groep Schimmelpenninck c.q. de Ordedienst (OD), onder de schuilnaam Bob. Hij was betrokken bij de aanslag op een WA-man op 20 april 1942. Hij is op 24 juli 1942 in Ede op de Burgemeester Prinslaan 66 gearresteerd. Bij zijn arrestatie had hij twee revolvers bij zich. Als gevolg van die arrestatie moeten Mimi en Chawwa in juli 1942 in Ilpendam onderduiken, wanneer ze nog maar zestien dagen oud is.
Op de website van Chawwa Wijnberg de volgende treffende passage:
Bob stond in zijn familie bekend als 'wijgoochem', wijsneus. Het gezin had echter een tijd in Duitsland gewoond en Bob had onder andere 'Mein Kampf' gelezen. Hij was dus goed op de hoogte, wist dat er een oorlog kwam en wilde het liefst emigreren naar Australië, maar niemand wilde hem geloven en geld geven. Daarom heeft hij zich voor de oorlog waarschijnlijk zeer gemotiveerd aangemeld voor de militaire opleiding bij de Vrijwillige Landstorm. Wellicht kon hij daarom in het begin van de oorlog vrij gemakkelijk geworven worden door de Ordedienst (OD) komen. Het eerste contact meet de OD werd gelegd in november 1941 via een zekere Aberle.
Wim Hertly, een gemeente-ambtenaar in Den Haag, gaf hem een vals persoonsbewijs op de naam van Bernard, alias Bob van der Wal. Verder hebben we erg weinig kunnen achterhalen van Bobs activiteiten. Uit de verslagen van de Jong blijkt dat het vooral om militaire spionage ging, maar uiteindelijk werd de groep slachtoffer van het zogenaamde 'Englandspiel'.
Uit de processtukken van een Duitse militaire rechtbank in het tweede OD-proces blijkt dat Bob op 20 april 1942 samen met anderen van zijn verzetsgroep een mislukte aanslag pleegde op WA-man Van de Sande. Op dat moment werd niemand gearresteerd, maar deze gebeurtenis werd later door de Duitsers gebruikt om de groep te veroordelen. Bob zat dus als één van de weinige Joden in het gewapend verzet. Mimi vertelde later dat bij hen thuis handwapens en kogels in de plafonnière verstopt lagen. Dezelfde dag dat Mimi en Chawwa vluchtte werd Bob met zijn hele groep, de verzetsgroep Van Gruting-d'Aquin, op 24 juli 1942 gearresteerd in Ede ten gevolge van het Englandspiel.
Het Englandspiel kwam erop neer dat de Duitsers spionnen die uit Engeland kwamen gevangen namen en met de zender die ze bij zich hadden zogenaamd als spion contact opnamen met Engeland. Wanneer uit Engeland via de zender bijvoorbeeld een wapendropping werd aangekondigd, stonden de Duitsers klaar om degenen die de dropping kwam ophalen te arresteren. Verrader Anton van der Waals was als zogenaamde verzetsman 'Jan' in opdracht van Schreider (de Duitse organisator van het Englandspiel) ook geïnfiltreerd in de groep Gruting-d'Aquin, waar bob deel van uitmaakte. Mimi vertelde later dat volgens Bob de Engelsen nog niet zo ver waren dat ze wapendroppings konden uitvoeren. Hij waarschuwde de anderen, maar uit loyaliteit aan de groep is hij toch meegegaan. De Duitsers hadden het bericht van een Engelse wapendropping in scène gezet en daarbij een locatie uitgezocht waar die dropping zou plaatsvinden en waar de leden van de verzetsgroep bij elkaar moesten komen om de 'gedropte wapens' veilig te stellen. In de namiddag van 24 juli 1942 werden ze met tussenpozen van een half uur door Van der Waals één voor één naar een tamelijk afgelegen huis in de Burgemeester Prinslaan geleid waar ze onmiddellijk in de val liepen en wel zo dat dat het voor de eersten onmogelijk was degenen die volgden te waarschuwen. De gebeurtenis wordt gedetailleerd beschreven in de getuigenissen bij het na-oorlogse proces tegen Van der Waals.
In 'Het koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog' van Loe de Jong wordt de arrestatie kort genoemd : "Twee dagen later begaven d'Aquin en alle topfiguren van zijn spionagegroep zich volgens de gemaakte afspraak naar het huis in Ede waar zij bij het binnenkomen door de Sicherheitspolizei opgevangen en geboeid werden. Twaalf arrestaties vonden plaats ; de arrestanten zagen hoe Jan grinnekend met één of andere Duitse juffrouw in de tuin stond.
Bob werd samen met de andere gevangen genomen verzetsmensen overgebracht naar de strafgevangenis in Scheveningen, het beruchte 'Oranjehotel' . Hier werden ze een week lang ondervraagd en gemarteld. Daarna werd de groep overgebracht naar het 'Gevangenlager' in Haaren, Noord-Brabant.
Abraham 'Bob' Wijnberg was één van de leden van de Ordedienst die op 27 april 1943 in kamp Haaren ter dood werden veroordeeld en op 3 mei 1943 op de Leusderheide werden geëxecuteerd.
Hij werd begraven op de Amersfoortse begraafplaats Rusthof.
Er is voor Abraham 'Bob' Wijnberg een struikelsteen geplaatst voor Vlietweg 10 in Dordrecht.

Informatie uit :
joodsmonument.nl
oorlogsbronnen.nl
1940-1945.bloemendaal.nl
muizennest.nl