J. de Zwart

Duitsen gevangenschap maart ’41 – november ‘42

Eind maart 1941 werden Willem en ik ingesloten in de cellenbarakken te Scheveningen, de gevangenis onder Duits beheer voor politieke gevangenen.
Wij werden meteen “einzelhaft” alleen in een cel apart gezet en waren afgesloten van alle contacten met de buitenwereld. Dat betekende niet luchten, geen bezoek, geen boeken of kranten en dus teruggeworpen op je nakende zelf. Deze eenzame opsluiting heeft ongeveer zes weken geduurd.
Wel werden wij regelmatig verhoord door een Duitse “Sacharbeiter” van de Sicherheitsdienst (SD) en dat gaf natuurlijk veel spanning omdat het verzonnen leugenverhaal moest kloppen. Willem en ik hadden nog kunnen afspreken, tijdens ons transport in een vrachtauto, bewaakt door Duitse soldaten , van het strand naar de gevangenis, dat wij de naam van onze derde man, Wijnand Langeraar, niet zouden noemen en ook de plaats en manier van transport van onze boot zouden verzwijgen.
Wonder boven wonder is ons dat gelukt en dat is iets waar ik later wel een beetje trots op was.
In het begin verdachtten de Duitsers ons dat wij Engelse spionnen waren die met onze kleine boot door een M.T.B. (een marine snelboot) vlak voor de kust waren afgezet.
Enkele maanden tevoren hadden de Duitsers Lodo van Hamel namelijk gearresteerd, die inderdaad uit Engeland was afgezet met een zender op de Nederlandse kust was geland.
Dit was de reden dat zij ons apart, zonder contact met de buitenwereld, hadden opgesloten.
Na enkele weken lukte het mij echter via een buurgevangene, Renkema, een bericht naar mijn familie te verzenden. Renkema was namelijk ten dood veroordeeld, evenals Lodo van Hamel, maar hij mocht contact met zijn familie onderhouden en kreeg regelmatig via zijn zuster boeken toegestuurd. In de boeken die hij terug gaf aan zijn zuster had hij met een speld berichten erin geprikt. Ik had contact met hem via het alfabet aftikken op de verwarmingsbuizen.
Toen de Sacharbeiter ons verhaal geloofde en gedeeltelijk had gecontroleerd werd de “einzelfhaft” opgeheven en was een van de moeilijkste van mijn gevangenschap achter de rug.

Tijdsbesteding tijdens “einzelhaft”
Om eenzame opsluiting goed te doorstaan is het van groot belang je dag toch strikt in te delen en bezigheden te zoeken die je met die enorme beperking toch nog kan doen. Ik besteedde aan het opeten van mijn voedsel zeer veel tijd. Over de sneede kuch geweekt in taptemelk deed ik, om een voorbeeld te geven, haast een uur.
Het tellen van de stenen in je cel en hier figuren uit destilleren was ook één van de afleidingen. Het ophalen van prettige herrinneringen en het in je geest herbeleven hiervan was ook een hulpmiddel. Vanzelfsprekend waren de gymnastiekoefeningen een absolute must.
Tijdens deze eenzame opsluiting kwam op een zondagmorgen zogenaamd “perongeluk” de gevangenis dominee Bos mijn cel binnen (ten strengste verboden) met de vraag of hij mij een plezier kon doen met het oude en nieuwe testament. Nou je begrijpt, dat was inderdaad “God send”. Ik geloof dat ik het nieuwe testament twee keer heb gelezen en het oude één keer. Wel was het natuurlijk zaak de bijbeltjes voor de Duitse bewakers verborgen te houden onder m’n matras, in m’n kussen of onder m’n kübel (een toiletemmer).